SIBO (zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego) – Objawy, Diagnostyka oraz Leczenie
SIBO (ang. small intestinal bacterial overgrowth), czyli zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego to schorzenie spowodowane nadmierną kolonizacją jelita cienkiego przez bakterie typowe dla jelita grubego. Może dotyczyć ono około 20% populacji. Z medycznego punktu widzenia nie jest to choroba, lecz nieprawidłowy stan organizmu. Może on prowadzić do innych schorzeń, włącznie ze stanami zagrażającymi życiu. Poniżej przedstawione zostaną przyczyny SIBO, jego objawy oraz metody diagnostyczne i sposoby leczenia.
Przyczyny
Jelito cienkie zdrowego człowieka jest zamieszkane przez stosunkowo niewielką liczbę bakterii. Zdecydowana większość mikroflory jelitowej żyje w jelicie grubym. Różna jest nie tylko liczba, ale również gatunki bakterii z różnych odcinków jelit. W dwunastnicy i jelicie czczym więcej jest bakterii oddychających tlenowo. W jelicie krętym oraz grubym przeważają bakterie beztlenowe. Prowadzą one inny tryb życia i inne reakcje metaboliczne, bo przystosowane są do życia w dalszym odcinku przewodu pokarmowego. Dlatego u zdrowego człowieka nie opuszczają swojego środowiska. Jednak mogą to zrobić, z następujących powodów:
- Achlorydia i wzrost pH soku żołądkowego – jego silna kwasowość zapobiega wnikaniu przez żołądek bakterii do dwunastnicy. Gdy kwasowość spada np. podczas leczenia wrzodów żołądka inhibitorami pompy protonowej lub z powodu innych schorzeń ta bariera przestaje być skuteczna.
- Zmiany anatomiczne jelit – wrodzone oraz nabyte, również te powstałe w wyniku operacji. Zastawka krętniczo-kątnicza zapobiega cofaniu się treści jelita grubego do jelita cienkiego, a z nią bakterii. Jej usunięcie może być przyczyną SIBO. Do jego wystąpienia mogą przyczyniać się też przetoki. Uchyłki, które występują u znacznej części populacji zwykle nie stanowią zagrożenia, jednak jeśli są zbyt duże i położone w dwunastnicy lub jelicie czczym mogą być miejscem rozmnażania się bakterii. Szczególnym rodzajem zespołu rozrostu bakteryjnego jest tzw. zespół ślepej pętli, powstający u pacjentów, u których operacyjnie utworzono ślepo zakończoną pętlę jelitową np. podczas zespolenia jelita czczego z żołądkiem.
- Spowolnienie perystaltyki jelit – w jelitach zdrowego człowieka istnieje wędrujący kompleks mioelektryczny. Utrzymuje on możliwie najwyższą częstotliwość skurczów jelita cienkiego, co zapewnia sprawny transport treści pokarmowej i bakterii do jelita grubego. W przypadku SIBO jego praca zostaje zachwiana i ruchy perystaltyczne zwalniają. W efekcie zawartość jelit nie jest dość szybko przesuwana dalej i bakterie mogą się w niej spokojnie mnożyć. Przyczyną takiego stanu może być m.in. celiakia, oraz inne choroby układu pokarmowego, a także neuropatie, czyli nieprawidłowości w przekazywaniu impulsów nerwowych w obrębie jelit.
- Zaburzenia odporności – zarówno nabyte jak i wrodzone np. AIDS lub wynikające z niedożywienia.
- Zmniejszona produkcja enzymów trzustkowych i żółci.
Czynnikami ryzyka są również choroba Parkinsona, podeszły wiek, choroba Hashimoto, zapalenie trzustki, choroba Leśniowskiego-Crohna i zespół jelita drażliwego, choć na temat powiązania tego ostatniego z SIBO toczą się wciąż naukowe spory. Niektórzy badacze uważają, że to przerost bakteryjny jest przyczyną zespołu jelita drażliwego, a nie odwrotnie. Obserwuje się również częstą zapalność na zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego u cukrzyków. Zwraca się też uwagę na związek SIBO ze stresem, który utrzymując się przez długi czas zakłóca produkcję soku żołądkowego i perystaltykę jelit.
Objawy
Pojawienie się w jelicie czczym bakterii pochodzących z jelita grubego zakłóca zachodzące tam procesy. Dotyczy to przede wszystkim wchłaniania różnych związków chemicznych. SIBO powoduje:
- Niedobór witaminy B12, ponieważ zostaje ona zużyta przez bakterie. Jest ona niezbędna do syntezy DNA, która zawsze towarzyszy podziałom komórek. Z tego powodu niedobór tej witaminy utrudnia powstawanie czerwonych krwinek i prowadzi do niedokrwistości megaloblastycznej. Inne objawy to utrata smaku i łaknienia, drętwienie rąk i stóp oraz zaburzenia neurologiczne a nawet psychiczne.
- Uszkodzenie kosmków jelitowych, co zaburza wchłanianie cukrów.
- Rozpad soli kwasów żółciowych. Są one niezbędne do wchłaniania tłuszczów z jelita. Ich braki powodują przewlekłą biegunkę tłuszczową. Ponadto utrudniają wchłanianie witamin A, D, E i K, które są rozpuszczalne w tłuszczach. Z tego powodu mogą wystąpić objawy ich niedoborów. Do najczęstszych należą ślepota zmierzchowa (tzw. kurza ślepota) i osteoporoza.
- Przenikanie do krwi antygenów bakteryjnych, co skutkuje powstawaniem stanów zapalnych i prowadzi do m.in. zapalenia stawów i kłębuszkowego zapalenia nerek.
- Spadek masy ciała
- Wzdęcia i bóle brzucha
- Niezborność ruchów
- Enteropatię z utratą białek i wynikające z niej obrzęki
U wielu osób z tym zespołem nie obserwuje się jednak żadnych objawów. Ich natężenie i przebieg choroby zależy od rozmieszczenia bakterii w jelitach. Im bliższe żołądkowi obszary jelita cienkiego są skolonizowane, tym cięższy przebieg choroby. Ponadto SIBO może zaostrzać przebieg mukowiscydozy.
Diagnostyka
Wyróżnić można dwie odmiany zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego. W pierwszej z nich następuje kolonizacja bakterii Gram-dodatnich. Jest ona związana z nieprawidłowym wydzielaniem soku żołądkowego. Natomiast druga odmiana powstaje w wyniku zaburzonego poruszania się treści jelit i dominują w niej gatunki Gram-ujemne. Oprócz tego można podzielić wyróżnić SIBO wodorowe, siarkowodorowe i metanowe, w zależności od gazów produkowanych przez organizmy. Warto tu jednak podkreślić, że SIBO metanowe często określa się osobną nazwą IMO (ang. Intenstinal methane overgrowth) i czasem traktuje jako osobne schorzenie, gdyż jest powodowane nie przez bakterie, tylko spokrewnione z nimi archeany, które mogą występować również w jelicie grubym. SIBO jest niełatwe do zdiagnozowania, gdyż wiele jego objawów jest niespecyficznych i może wskazywać na inne problemy np. celiakię lub nietolerancje pokarmowe.
Rozrost bakteryjny można stwierdzić dzięki posiewowi bakterii pobranych podczas endoskopii. Wynikiem świadczącym o SIBO jest ponad sto tysięcy bakterii na mililitr pobranej treści jelitowej. Jednak takie badanie wykonuje się stosunkowo rzadko, gdyż jest skomplikowane. Poza tym, pojedyncze badanie z dużym prawdopodobieństwem może dać wynik fałszywie ujemny, na skutek zanieczyszczenia organizmami z jamy ustnej. Częściej wykonuje się testy oddechowe z użyciem glukozy lub laktulozy znakowanej izotopem węgla C13, sprawdzające ilość metanu lub wodoru produkowanego przez bakterie. Uważa się, że najlepsze efekty daje badanie stężenia wodoru. Wykazano, że badanie z laktulozą daje dokładniejsze wyniki niż z glukozą. Bowiem ta pierwsza nie jest rozkładana w jelitach przez ludzkie enzymy, a w postaci niestrawionej jest słabo wchłaniana. Dzięki temu pozwala stwierdzić obecność bakterii w dalszych odcinkach jelita cienkiego, do których glukoza mogłaby nie dotrzeć na skutek wchłonięcia.
Testy oddechowe stosuje się ze względu na jej niską inwazyjność. Jednak takie testy są mało precyzyjne i niezbyt swoiste. Pewnych informacji wskazujących na bakteryjny rozrost jelita cienkiego może dostarczyć również badanie krwi. Obserwuje się w nim wówczas niedokrwistość makrocytarną i hipoalbuminemię. Wykonuje się również badania radiologiczne z wykorzystaniem barytu, które pozwalają zbadać budowę jelita czczego i zaobserwować nieprawidłowości anatomiczne.
Można również przeprowadzić test Schillinga z witaminą B12 znakowaną radioaktywnym kobaltem Co57, który pozwala zbadać jej wchłanianie. Ze względu na trudność w dostępie do znakowanej kobalaminy (czyli właśnie witaminy B12) wykonuje się go dość rzadko. Oprócz tego można wykorzystać barwniki z grupy sudanów, w celu wykrycia nadmiaru tłuszczów w kale i stwierdzenia biegunki tłuszczowej. Jednak nie jest to objaw specyficzny i nie przeprowadza się innych badań kału w celu zdiagnozowania SIBO.
Leczenie
W przypadku SIBO spowodowanego zmianami anatomicznymi skuteczną metodą leczenia jest ich korekta operacyjna. Dobre wyniki daje również leczenie antybiotykami. Najczęściej stosowanymi są metronidazol, ryfaksymina i doksycyklina. Wykorzystuje się również tetracyklinę, amoksycylinę w połączeniu z kwasem klawulanowym, cyprofloksacynę, norfloksacynę, kotrimoksazol i wankomycynę. Antybiotykoterapia zwykle trwa około tygodnia, maksymalnie dziesięć dni. Zaleca się także stosowanie prokinetyków, czyli leków pobudzających perystaltykę jelit oraz łączenie antybiotyków z ziołowymi środkami przeciwbakteryjnymi. Uzupełnia się również niedobory witamin A, D E i B12 w przypadku zaobserwowania ich objawów. Natomiast nie uzupełnia się niedoborów witaminy K, gdyż wytwarzają ją bakterie powodujące schorzenie. Zmniejszeniu nasilenia objawów sprzyja też ograniczenie spożycia laktozy i przyjmowanie trójglicerydów o średniej długości łańcucha. Jak dotąd nie opracowano optymalnej diety, która pomagałaby w leczeniu SIBO, jednak obiecujące wyniki daje dieta elementarna, czyli oparta o gotowe mieszanki konkretnych związków chemicznych. Dzięki niej organizm nie otrzymuje nadmiaru substancji i bakteriom brakuje pożywki. Podobne efekty zdaje się dawać dieta low FODMAP. Jest to dieta uboga w poli, oligo i monosacharydy oraz poliole, czyli związki słabo wchłaniane z układu pokarmowego i podatne na fermentację. Dlatego ich usunięcie z diety nie zmniejsza znacznie ilości substancji odżywczych jakie trafiają do organizmu człowieka, za to ogranicza dostęp do pokarmu bakteriom.
Podsumowanie
SIBO jest schorzeniem polegającym na zasiedleniu jelita cienkiego przez bakterie typowe dla jelita grubego. Istnieje szereg potencjalnych przyczyn, z których najważniejsze to wady anatomiczne jelita, spowolniona perystaltyka oraz zbyt wysokie pH soku żołądkowego. Daje niespecyficzne objawy, wynikające z problemów z wchłanianiem tłuszczów, a przez to witamin w nich rozpuszczalnych oraz witaminy B12. Najważniejszą metodą diagnostyczną są testy oddechowe. Aby wyleczyć SIBO wykorzystuje się leczenie operacyjne, antybiotykoterapię, specyficzne diety oraz suplementację witamin i prokinetyki.
Źródła
- Litwinowicz M. Głyda M. Grzymisławski M. „Cukrzyca a zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego ze szczególnym uwzględnieniem zespołu rozrostu bakteryjnego.” Forum Zaburzeń Metabolicznych 2013, tom 4, nr 3, 148–154
- Lisowska A. Tomusiak-Plebanek A. Gosiewski T. “Przerost bakteryjny jelita cienkiego (SIBO) – znaczenie mikrobioty jelitowej.”
- Gąsiorowska J. Czerwionka-Szaflarska M., „Zespół przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego a zespół jelita nadwrażliwego” Przegląd Gastroenterologiczny 2013; 8 (3)
- Lisowska A. Walkowiak J. „Zespół jelitowego przerostu bakteryjnego a zapalenie jelit w mukowiscydozie” Pediatria Polsja 2007, 82(7) 567-570
- Zespół rozrostu bakteryjnego | Gastrologia – Medycyna Praktyczna dla pacjentów (mp.pl)
About us and this blog
We are a digital marketing company with a focus on helping our customers achieve great results across several key areas.
Request a free quote
We offer professional SEO services that help websites increase their organic search score drastically in order to compete for the highest rankings even when it comes to highly competitive keywords.